นาร์ซิสซัส (Narcissus) เป็นตัวละครกรีกโบราณที่ถูกเล่าโดยกวีชาวโรมันนามว่าโอวิด (Ovid) ในบทกวีเมทามอร์โฟซีส (Metamorphoses) โดยภายในเรื่องได้กล่าวถึงนาร์ซิสซัส พรานป่าผู้มีรูปงามมากเสียจนเหล่าหญิงสาวต้องตกหลุมรักเขาตั้งแต่แรกเห็น ด้วยความรูปงามนี้เองจึงทำให้นาร์ซิสซัสเป็นคนที่หลงตัวเอง มีความหยิ่งผยอง และแสวงหาแต่บุคคลที่คิดว่าสมบูรณ์แบบเหมาะสมกับเขาเท่านั้น วันหนึ่ง นาร์ซิสซัสได้เข้าไปในป่าและพบกับนางไม้ชื่อ เอ็คโค (Echo) ซึ่งเอ็คโคก็พยายามเข้าไปพูดคุยกับนาร์ซิสซัสเพื่อให้เขาสนใจเธอ แต่ด้วยความหยิ่งผยองของนาร์ซิสซัส จึงทำให้เขามองว่านางไม้ผู้นี้ไม่เหมาะสมกับเขา และได้ไล่นางไป ทำให้เนเมซิส (Nemesis) เทพแห่งการล้างแค้นรู้สึกไม่พอใจจึงได้ร่ายคำสาปให้นาร์ซิสซัสหลงใหลในความรูปงามของตัวเอง วันหนึ่ง นาร์ซิสซัสรู้สึกกระหายน้ำจึงได้ไปที่บ่อน้ำ โดยทันที่ที่เขาโน้มตัวลงไปและเห็นภาพสะท้อนของตัวเองในบ่อน้ำนั้น เขาก็รู้สึกหลงใหล และเชื่อว่าในที่สุดเขาก็ได้ค้นพบคนที่เหมาะสมคู่ควรกับเขาแล้ว โดยที่ไม่รู้เลยว่านั่นก็คือภาพสะท้อนของตัวเขาเอง (Lancer, 2017)

จากเรื่องเล่าในข้างต้น ชื่อของนาร์ซิสซัสจึงได้ถูกนำมาตั้งชื่อกลุ่มอาการบุคลิกภาพผิดปกติชนิดหลงตัวเอง (Narcissistic Personality Disorder) หรือ NPD หรือที่เรียกในภาษาบ้านๆ ว่าโรคหลงตัวเอง ซึ่งเป็นหนึ่งมิติในบุคลิกภาพด้านมืด (Dark Triad Personality) ประกอบด้วยบุคลิกภาพแบบหลงตัวเอง (Narcissism) ”มีความคิดว่าตัวเองพิเศษหรือเหนือกว่า สนใจในความสำเร็จ หรือการเป็นที่รักในสังคม” บุคลิกภาพแบบเจ้าเล่ห์ (Machiavellianism) “ที่มองผลประโยชน์ของตนเป็นสำคัญ” และบุคลิกภาพแบบต่อต้านสังคม (Psychopathy) ที่ “มีความเอื้อเฟื้อเห็นอกเห็นใจผู้อื่นน้อย” (ชินัณ บุญเรืองรัตน์ และหวง เฟย, 2561) แม้บุคลิกภาพด้านมืดจะส่งผลเสีย แต่ถ้าอยู่ในเงื่อนไขที่เหมาะสมก็อาจจะส่งผลดีบางประการ ยกตัวอย่างเช่น พนักงานที่มีบุคลิกภาพแบบหลงตัวเองจะสัมพันธ์กับการประเมินจากหัวหน้างานว่าพนักงานมีพฤติกรรมการสร้างสรรค์นวัตกรรมในการทำงาน (Innovative Work Behavior) แต่ทั้งนี้ทั้งนั้น หัวหน้างานจะต้องมีบุคลิกภาพแบบหลงตัวเองในระดับต่ำจึงจะมองเห็นความสัมพันธ์นี้ (Wisse et al., 2015) แต่หากมีมากจนเกินไปหรืออยู่ในเงื่อนไขที่ไม่เหมาะสมก็จะเป็นปัญหาต่อการดำเนินชีวิต อาจเกิดเป็นความผิดปกติทางบุคลิกภาพได้

​

แล้วอาการแบบไหนละถึงเรียกว่าเป็น NPD? 
การจะดูว่าเป็น NPD หรือไม่นั้น โดยทั่วไปแล้วจะต้องผ่านการวินิจฉัยจากแพทย์หรือผู้เชียวชาญเสียก่อน แต่อย่างไรก็ตาม NPD นั้นก็ยังมีอาการพื้นฐานที่สามารถเห็นได้ แล้วอาการเหล่านั้นจะมีอะไรกันบ้าง เรามาดูกันเลย

 

1. อ้างอิงคนอื่นมากจนเกินไป                                                                                                 
ผู้ป่วยโรคนี้จะต้องการความสนใจและการยอมรับจากผู้อื่นเป็นอย่างมาก พวกเขาจะสนใจเสมอว่าคนอื่นจะมองพวกเขาเป็นอย่างไร และความมั่นใจทั้งหมดของพวกเขาก็จะขึ้นอยู่กับคนอื่น

 

2.  ขาดความสามารถในการมีปฏิสัมพันธ์ระหว่างผู้คน
ผู้ป่วยจะขาดความสามารถในการรับรู้อารมณ์และความรู้สึกของผู้อื่น ยกเว้นว่าเรื่องนั้นจะเป็นเรื่องที่เกี่ยวข้องกับตัวเอง และผู้ป่วยจะมีความสัมพันธ์กับผู้อื่นแค่ผิวเผิน หรือมีแค่เพื่อตอบสนองความภาคภูมิใจของตัวเองเท่านั้น

 

3. คิดว่าตัวเองอยู่เหนือกว่า ดีกว่าคนอื่นๆ

ผู้ป่วย NPD จะต้องมีอาการทั้ง 3 นี้เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องและคงที่ในทุกสถานการณ์ และต้องไม่เป็นผลจากการใช้สารเสพติดด้วย (American Psychiatric Association, 2012)

 

สำหรับวิธีการรักษาจะใช้วิธีการทำจิตบำบัดร่วมกับกระบวนการทางจิตเภสัชวิทยา โดยจะเน้นด้านจิตเภสัชวิทยาหรือการให้ยาเป็นหลัก อย่างไรก็ตามความคิดที่มองตัวเองเป็นใหญ่ของผู้ป่วยอาจทำให้ผู้ป่วยมองไม่เห็นถึงปัญหาและปฏิเสธการรักษาได้ โดยเฉพาะหากผู้ป่วยมีอาการของโรคทางจิตเวชอื่นร่วมด้วย เช่น โรคจิตเภท (Schizophrenia) โรคอารมณ์สองขั้ว (Bipolar Disorder) จะเพิ่มโอกาสที่ผู้ป่วยจะถอนตัวจากการรักษาหรือทำให้อาการของโรคเปลี่ยนแปลงช้าลง (Caligor et al., 2015)

​

การหลงตัวเอง (Narcissism) ไม่ได้เกิดขึ้นเพียงแค่เฉพาะตัวบุคคลเท่านั้น การหลงตัวเองในระดับบุคคลยังสัมพันธ์กับการหลงตัวเองในระดับกลุ่มที่เรียกว่า การหลงตัวเองแบบคติหมู่รวม (Collective Narcissism) ซึ่งเป็นความเชื่อว่ากลุ่มของเรานั้นดีและพิเศษกว่ากลุ่มอื่น  รวมไปถึงการมองว่ากลุ่มของเราควรได้รับอภิสิทธิ์ที่เหนือกว่า และรู้สึกโกรธหรือไม่พอใจเมื่อมีใครมาวิพากษ์วิจารณ์กลุ่มของเรา ซึ่งการหลงตัวเองแบบคติหมู่รวมยังสัมพันธ์กับพฤติกรรมทางสังคมและการเมืองในเชิงลบอีกมากมาย เช่น อคติต่อชนกลุ่มน้อย การเหยียดเพศ (Sexism) ความเกลียดชังระหว่างกลุ่ม (Intergroup Hostility) ถึงขั้นเป็นปฏิปักษ์กับคนต่างกลุ่ม ความก้าวร้าวแบบตอบโต้เชิงรุก (Retaliatory Aggression) ที่มุ่งเป้าไปยังคนที่ถูกมองว่าเป็นฝ่ายผิดและนำไปสู่การทำร้ายกัน ความคิดชาตินิยม (Nationalism) การสนับสนุนการก่อร้าย ความรุนแรง ลัทธิหัวรุนแรงแบบสุดโต่ง และนโยบายการเมืองแบบประชานิยม (Populism) เป็นต้น (Golec et al., 2009; Golec de Zavala & Lantos, 2020)

​

จะเห็นได้ว่าการหลงตัวเองที่ดูเหมือนจะเป็นเรื่องธรรมดาทั่วไปนั้นกลับส่งผลเสียมากมายกว่าที่คิดทั้งนำไปสู่ความผิดปกติทางด้านบุคลิกภาพที่เป็นปัญหาต่อตนเอง และอาจก่อให้เกิดปัญหาต่อคนรอบข้าง หรือแม้กระทั่งอาจนำไปสู่การหลงตัวเองแบบคติหมู่รวมในภาพใหญ่ที่อาจก่อให้เกิดปรากฏการณ์ทางสังคมเชิงลบในวงกว้าง วิธีการที่อาจช่วยลดแนวโน้มที่จะหลงตัวเองได้คือสังเกตตัวเองให้มีความภูมิใจในตนเอง (self-esteem) ที่มั่นคงและพอเหมาะโดยไม่ให้เลยเถิดไปสู่การหลงตัวเอง และเสริมสร้างการฟื้นคืนพลังทางอารมณ์ (Emotional Resilience) ให้ตัวเราอยู่ในอารมณ์ที่เกิดจากการก้าวข้ามผ่านตัวตน (Self-transcendent Emotions) กล่าวคือเป็นอารมณ์เชิงบวกที่ไม่ได้เกิดจากความพึงพอใจของตัวเอง ทว่าเกิดจากการทำเพื่อสิ่งอื่น เช่น การช่วยเหลือสังคม สิ่งแวดล้อม หรือศาสนา (Golec de Zavala & Lantos, 2020) เพราะฉะนั้น หมั่นคิดถึงสิ่งอื่น อย่าคิดถึงแต่ตัวเองเพียงอย่างเดียว และอย่าปล่อยให้ตัวเองต้องมั่นใจแบบผิดๆ จนตกหลุมพรางของการหลงตัวเอง

​

อ้างอิง

ชินัณ บุญเรืองรัตน์ และหวง เฟย. (2561). แบบวัดบุคลิกภาพด้านมืด (Short Dark Triad: SD3-TH) การตรวจสอบคุณสมบัติการวัดทางจิตวิทยาฉบับภาษาไทย. ศึกษาศาสตร์สาร มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, 2(1), 1-17.

American Psychiatric Association (2012). DSM-IV and DSM-5 criteria for the personality disorders. https://www.nyu.edu/gsas/dept/philo/courses/materials/Narc.Pers.DSM.pdf

Caligor, E., Levy, K. N., & Yeomans, F. E. (2015). Narcissistic personality disorder: Diagnostic and clinical challenges. American Journal of Psychiatry, 172(5), 415-422.

Golec de Zavala, A. G., Cichocka, A., Eidelson, R., & Jayawickreme, N. (2009). Collective narcissism and its social consequences. Journal of Personality and Social Psychology, 97(6), 1074-1096.

Golec de Zavala, A., & Lantos, D. (2020). Collective narcissism and its social consequences: The bad and the ugly. Current Directions in Psychological Science, 29(3), 273-278.

Lancer, D. (2017, November 25). Narcissus and Echo: The myth and tragedy of relationships with narcissists. PsychCentral. https://psychcentral.com/lib/narcissus-and-echo-the-myth-and-tragedy-of-relationships-with-narcissists

Wisse, B., Barelds, D. P., & Rietzschel, E. F. (2015). How innovative is your employee? The role of employee and supervisor Dark Triad personality traits in supervisor perceptions of employee innovative behavior. Personality and Individual Differences, 82, 158-162.